Satbara Utara Change:महाराष्ट्रातील शेती जमिनीच्या व्यवहारांमध्ये सात बारा उतरा हा सर्वात महत्त्वाचा दस्तऐवज मानला जातो. गेल्या ५० वर्षांत या दस्तऐवजाच्या स्वरूपात कोणताही मोठा बदल झालेला नाही. तथापि, आता महसूल विभागाने सतरा परिच्छेदांमध्ये ११ महत्त्वाचे बदल करण्याचा निर्णय घेतला आहे. हे बदल शेतकरी, प्रशासन आणि बँकिंग व्यवस्थेसाठी खूप उपयुक्त ठरतील.
नवीन सतराव्या उतारातील सर्वात महत्त्वाचा बदल म्हणजे प्रत्येक गावाला एक अद्वितीय कोड नंबर दिला जाईल. या कोड नंबरमुळे गावाची ओळख स्पष्ट होईल आणि प्रशासकीय काम सोपे होईल. शिवाय, जमिनीच्या वर्गीकरणातही महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत. लागवडीयोग्य जमीन आणि पडीक जमीन स्वतंत्रपणे नोंदवली जाईल आणि एकूण क्षेत्राची माहिती अधिक स्पष्टपणे दिसेल.
क्षेत्रफळ मोजमापातही लक्षणीय सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. शेतीसाठी हेक्टर, एकर आणि चौरस मीटर वापरला जाईल, तर शेती नसलेल्या जमिनीसाठी फक्त एकर आणि चौरस मीटर वापरला जाईल. यामुळे जमिनीच्या क्षेत्रफळाची नोंद अधिक अचूक होईल.
खातेधारकांच्या माहितीमध्येही महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत. आता खाते क्रमांक खातेधारकाच्या नावासमोर थेट दिसेल, जो पूर्वी ‘इतर हक्क’ कॉलममध्ये प्रदर्शित केला जात होता. दोन्ही खातेधारकांच्या नावांमध्ये स्पष्ट ठळक रेषा असल्याने नावे ओळखणे सोपे होईल. मृत व्यक्तींची नावे, कर्जाचे ओझे आणि ई-करार नोंदी वगळल्या जातील, ज्यामुळे या नोंदी अधिक ठळक होतील.
सुधारणा प्रक्रियेतही महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत. ज्या जमिनींच्या भूसंपादनाची प्रक्रिया अद्याप पूर्ण झालेली नाही, त्यांच्यासाठी ‘प्रलंबित बदल’ हा स्वतंत्र स्तंभ तयार करण्यात आला आहे. तसेच, जुन्या पुनरावृत्ती क्रमांकांसाठी एक वेगळा स्तंभ ठेवला आहे. शेवटचा बदल क्रमांक आणि त्याची तारीख गट क्रमांकासह इतर अधिकार स्तंभाच्या शेवटी दर्शविली जाईल.
सतराव्या परिच्छेदात शेती नसलेल्या जमिनींसाठी विशेष तरतूद करण्यात आली आहे. या जमिनींसाठी, विशेष आणि विशेष परिमाणे काढून टाकण्यात आली आहेत. सतरा अशेती क्षेत्रांवर स्पष्ट सूचना देण्यात येतील की “हे क्षेत्र अकृषिक क्षेत्रात रूपांतरित झाले असल्याने, ग्राम मॉडेल-१२ लागू नाही”.
या सर्व बदलांमुळे अनेक फायदे होतील. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, शेतकऱ्यांना त्यांच्या जमिनीबद्दल अचूक माहिती मिळेल. सतरा परिच्छेदांमधील माहिती अधिक स्पष्ट आणि संक्षिप्त असल्याने, महसूल विभागाचे कामकाज जलद आणि सुव्यवस्थित होईल. शिवाय, बँक कर्जे, जमीन व्यवहार आणि कायदेशीर प्रक्रियांसाठी सात-अक्षरी संक्षेप वापरणे सोपे होईल.
या बदलांमुळे डिजिटल युगात महसूल विभागाचे आधुनिकीकरण होईल. ७ वी आवृत्ती ऑनलाइन मिळवणे आणि त्याची पडताळणी करणे सोपे होईल.
यामुळे भ्रष्टाचार रोखण्यास मदत होईल आणि जमीन व्यवहारात पारदर्शकता येईल. शेतकऱ्यांना त्यांच्या जमिनीची सर्व माहिती एका क्लिकवर उपलब्ध होणार असल्याने, त्यांना विविध सरकारी योजनांचा लाभ घेणे सोपे होईल.
महसूल विभागाने घेतलेला हा निर्णय शेतकऱ्यांच्या हिताचा असून त्यामुळे जमिनीचे व्यवहार सुलभ होतील. सतरा वचनांमधील या बदलांमुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या जमिनीची माहिती सहजपणे समजेल आणि भविष्यातील व्यवहारांमध्ये गैरसमज होण्याची शक्यता कमी होईल. तसेच, महसूल विभागाच्या अधिकाऱ्यांनाही काम करणे सोपे जाईल.
सतरा श्लोकांमधील हे बदल महाराष्ट्राच्या कृषी व्यवस्थेत एक महत्त्वाचा टप्पा ठरतील. या बदलांमुळे शेतकरी, प्रशासन आणि बँकिंग क्षेत्र यांच्यातील संबंध दृढ होतील आणि डिजिटल महाराष्ट्राच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल पडेल.
